Kamishibai (kami - papier, shibai - teatr, sztuka) - teatr obrazkowy, dosł. papierowy teatr.
Jest to tradycyjny sposób opowiadania za pomocą ilustracji znajdujących się na kartonowych planszach, które wsuwa się do małej, drewnianej skrzyneczki.
Kamishibai jest bardzo podobny do teatru marionetkowego, gdzie lalki zastępują kartonowe plansze z obrazkami.
Kartonowe plansze opowiadają różne historie, a każda z plansz przedstawia kolejny fragment opowieści. Mają one także swój format. Tył zawsze zarezerwowany jest dla tekstu i miniaturki obrazka, dlatego też czytający stoi z tyłu, by płynnie zmieniać i czytać plansze. Parawan skrzyneczki stoi zwrócony w stronę publiczności. Teatrzyk opiera się na dwóch przednich okiennicach, co zapewnia mu stabilność czy to na stole, czy nawet na rowerze.
Historia tradycji.
Źródła historii Kamishibai możemy znaleźć w XII w. W tym wieku w buddyjskich świątyniach mnisi przekazywali umoralniające opowieści za pomocą zwijanych rulonów z historiami obrazkowymi niepiśmiennej publiczności.
Po wiekach uśpienia tradycji, Kamishibai wróciło na początku XX wieku w Japonii. Były one alternatywą dla ludzi ubogich, którzy nie mogli pozwolić sobie na film dźwiękowy, a także zajęciem dla bezrobotnych artystów czy nawet narratorów niemych filmów.
W latach 50. XX wieku tradycja miała swój "złoty okres". Opowiadacze i wędrowcy w całej Japonii przedstawiali historie np. o Ōgon Batto (ang. Golden Bat) i innych, o bardzo podobnej tematyce. Jako, że skrzyneczka w tamtych czasach była dość mała, pozwalała na szybkie składanie jej po skończonym spektaklu. Dzięki temu, bez problemu można było jeździć z wioski do wioski czy miasteczek w niedługim czasie.
Zanikła ona jednak w latach 60. XX wieku. Kolorowe plansze w drewnianej skrzyneczce zastąpiła telewizja i komiksy. Sztuka ta powróciła dzięki organizacji IKAJA (The International Kamishibai Association of Japan), powstała w 2001 roku.
Kamishibai współcześnie.
Na zachodzie w latach 70. XX wieku odkryła Édith Montelle, animatorka, bibliotekarka oraz szefowa kolekcji w wydawnictwie Slatkine i propagatorka sztuki opowiadania.
Dzięki niej, japońska tradycja cieszy się popularnością w takim krajach jak:
Szwajcaria, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Kanada czy nawet Stany Zjednoczone.
Pomimo starej tradycji, zachowana jest nadal forma mini-teatrzyku. Treści w spektakltu dostosowane są do warunków czy tradycji panujących w danym kraju.
Głównym celem jest stworzenie między opowiadającym, a widzem swego rodzaju współodczuwania.
Jak już wspominałam, teatrzyk można rozstawić na stole czy nawet i na rowerze.
Na Zachodzie najczęściej praktykowana jest jako pomoc dydaktyczna w przedszkolach lub szkołach.
Pomaga ona w nauce płynnego czytania, opowiadania, rysowania i pisania opowiadań przez dzieci. Dla najmłodszych jest to dość często pierwsze spotkanie ze sztuką teatralną w której biorą udział nie tylko jako widzowie, ale także narratorzy, czasem nawet jako autorzy.
Spektakle tego typu nie uczą tylko ważnych umiejętności, lecz także bawią, uczą i rozwijają wyobraźnię, która jest niezwykle potrzebna, jeśli chce się zostać pisarzem czy właśnie autorem teatrzyku typu Kamishibai.
Tę tradycyjną sztukę często łączy się ze zwykłym japońskim teatrem lub, co ciekawe, teatrem cieni.
Ciekawostki:
-Współcześnie opowiadania w niepozornej skrzyneczce zyskują popularność nie tylko we Francji, Belgii czy Holandii, lecz nawet i w Polsce! W Europie coraz częściej spotkać można opowiadania w formie Kamishibai (plansz z obrazkami i tekstem z tyłu, czasami w pierwotnej wersji japońskiej).
W Polsce Kamishibai zostało wprowadzone na początku 2011 roku, jako promowanie czytelnictwa wśród dzieci, szczególnie w przedszkolach. Aktualnie w naszym kraju Kamishibai propaguje się jako warsztaty dla nauczycieli, rodziców czy bibliotekarzy.
-W 2013 roku japońska tradycja w Polsce została uhonorowana nagrodą Świat Przyjazny Dziecku, którą przyznał Komitet Ochrony Praw Dziecka.
-W 1923 powstało pierwsze przedstawienie w tej formie dla dzieci.
-Jak już wiemy, podstawą jest plansza, bo bez tego teatrzyk nie miałby sensu. Z tej sztuki wywodzą się mangowi artyści, tacy jak Shigeru Mizuki czy Gōseki Kojima.
